Zasadniczą cechą, która odróżnia umowę zlecenie od umowy o dzieło jest przedmiot umowy oraz oznaczenie stron. W przypadku umowy zlecenia osoba, która przyjmuje zlecenie, czyli zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla osoby, która przekazuje zlecenie, czyli zleceniodawcy. W konstrukcji umowy o dzieło występuje zamawiający, czyi osoba, która zleca wykonanie dzieła, oraz przyjmujący zamówienie, czyli osoba, która jest wykonawcą dzieła. Więcej informacji o umowie zlecenie można znaleźć tutaj: https://wojciechrudzki.pl/prawo-cywilne/umowa-zlecenie/.
Przedmiot i cel umowy
Umowa zlecenia nazywana jest „umową starannego działania”, natomiast umowa o dzieło – „umową rezultatu”. Jak sama nazwa wskazuje celem umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego w jej treści rezultatu, z kolei celem umowy zlecenia jest samo działanie (praca, aktywność), które to nie musi prowadzić do osiągnięcia jakiegoś rezultatu.
Właściwie to rodzaj zadania decyduje o tym jaki rodzaj umowy zawrzeć. Często jednak zdarza się, że dane zadanie może być przedmiotem obu z wyżej wymienionych umów. W takich sytuacjach należy zwracać uwagę na treść danego zobowiązania, które jest przedstawione w postaci rzeczownika odczasownikowego od czasownika w formie niedokonanej. Np. prace ogrodnicze na terenie ogrodu to przedmiot umowy zlecenia, natomiast jednorazowe przycięcie żywopłotu czy skoszenie trawnika zgodnie z instrukcjami właściciela to już umowa o dzieło.
Czas trwania umowy
Zróżnicowanie między oboma typami umów widoczne jest też na płaszczyźnie czasu trwania umowy oraz kwestii wypowiedzenia. Umowa zlecenie może być zawarta z dokładnie określonym terminem jej zakończenia (terminowa) lub na czas nieokreślony (bezterminowa). W umowie o dzieło nie mamy w ogóle czegoś takiego jak zawarcie na jakiś czas. W przypadku tej umowy jesteśmy zobowiązani do podania terminu, do którego należy ukończyć dzieło. Na ogół umowa o dzieło ma charakter jednorazowy, czyli nie prowadzi do nawiązania trwałej więzi prawnej między stronami. Stąd też nie możemy tutaj zastosować wypowiedzenia. Możemy natomiast odstąpić od niej, jednak w zasadzie tylko w przypadku, gdy dzieło nie zostało jeszcze ukończone.
Konieczność osobistego działania i samodzielność
Przyjrzyjmy się teraz jakie pole samodzielności mają strony w obu umowach. Przy umowie zlecenia zleceniobiorca działa co do zasady samodzielnie. Organizuje pracę według swojego uznania, ale we wskazanym lub zasugerowanym przedziale czasowym. Przyjmujący zlecenie posiłkuje się wskazówkami zleceniodawcy odnoszących się do sposobu wykonywania danej pracy. Z kolei w umowie o dzieło wykonawca całkowicie sam sobie organizuje czas pracy (dni, godziny).
Bardzo ważną kwestią jest też możliwość działania przez zastępcę. Zleceniobiorca z reguły nie może się nim posłużyć. Tylko w wyjątkowych sytuacjach (gdy wynika to z umowy lub ze zwyczaju albo gdy zleceniobiorca jest do tego zmuszony przez okoliczności) może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej. Ustawodawca zobowiązuje w takim przypadku zleceniobiorcę do niezwłocznego zawiadomienia zleceniodawcy o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy. W takim przypadku (jeśli zawiadomi) to odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Inaczej sprawa się ma w przypadku umowy o dzieło. Przyjmujący zamówienie może posłużyć się zastępcą, ponieważ jedną z charakterystycznych cech umowy o dzieło jest nieosobiste świadczenie. Nie musi wykonać dzieła osobiście, ale odpowiada za działania osób trzecich. Jeśli natomiast umowa stanowi inaczej lub wykonanie dzieła zależy od przymiotów wykonawcy dzieła to zachodzi konieczność osobistego świadczenia pracy.
Oskładkowanie umów
Elementem różnicującym obie umowy są także odmienne zasady odprowadzania składek ubezpieczenie społeczne i chorobowe. Osoba zatrudniona na umowę zlecenia obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym (od dnia rozpoczęcia pracy do dnia wygaśnięcia lub rozwiązania umowy). Dodatkowo zleceniobiorca podlega też obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowemu, jeśli praca wykonywana jest w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy. W przypadku ubezpieczenia chorobowego zleceniobiorca ma wolny wybór czy się ubezpieczyć czy nie. Natomiast obowiązek ubezpieczenia z tytułu umowy o dzieło powstaje tylko w dwóch przypadkach:
- gdy umowę zawiera się z własnym pracodawcą,
- gdy umowa o dzieło jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy