Bardzo często przy umowie o dzieło zdarza się, że dzieło posiada wady (fizyczne, jak również prawne). Przy zlecaniu np. naprawy dachu, uszycia garnituru, wykonania mebli, namalowania obrazu, może zdarzyć się, że te prace zostaną wykonane nierzetelnie. Zamawiający może w takim wypadku domagać się swoich praw, odwołując się do rękojmi za wady dzieła.
Umowa o dzieło, a mowa sprzedaży
Regulacja art. 638 KC kieruje nas do zasad określonych w przepisach o rękojmi przy sprzedaży (art. 556-576.4 Kodeksu cywilnego). Jedynym wyjątkiem jest wyłączenie odpowiedzialności przyjmującego zamówienie, jeśli wada dzieła powstała z przyczyny, która tkwi w materiale dostarczonym przez zamawiającego. Jeśli zamawiającemu udzielono gwarancji na wykonane dzieło, przepisy o gwarancji przy sprzedaży stosuje się odpowiednio.
Umowę o dzieło z umową sprzedaży różni niewiele. Przy umowie sprzedaży dochodzi do przenoszenia prawa własności dużych grup jednakowych rzeczy. Celem jej jest wymiana towarów (wytwarzanych w sposób powtarzalny i masowy, ewentualnie rzeczy pojedynczych, oznaczonych co do tożsamości) na pieniądze. Celem umowy o dzieło jest natomiast osiągnięcie (wykonanie) zindywidualizowanego przedmiotu, który służy zaspokojeniu indywidualnych potrzeb zamawiającego. Różny jest przedmiot obu umów. W przypadku umowy sprzedaży jej przedmiotem są jedynie rzeczy lub prawa. W umowie o dzieło przedmiotem mogą być także rezultaty (dzieła) niematerialne. W umowie o dzieło to jakie obowiązki ma przyjmujący zamówienie, jest zależne od tego, kto jest właścicielem materiału, który służy do wykonania dzieła. Przeniesienie prawa własności na rzec kupującego, przy umowie sprzedaży, jest zawsze fundamentalnym obowiązkiem sprzedawcy. Różny jest też zakres ingerencji w zachowania się stron. W okresie między zawarciem umowy, a jej wykonaniem kupujący nie ma prawa ingerowania w sposób zachowania się sprzedawcy. Natomiast przy umowie o dzieło zamawiający posiada prawa, dzięki którym ma wpływ na wykonanie dzieła.
Co ważne nie wszystkie przepisy o rękojmi przy sprzedaży stosuje się do wad dzieła. Wśród nich są m.in.:
- art. 557 § 1 KC – który zwalnia sprzedawcę od odpowiedzialności, gdyby nabywca wiedział o wadzie w chwili kiedy zawierał umowę
- 556 § 1 zd. drugie w zw. z art. 656 § 1 i art. 638 KC – nie mają zastosowania ograniczenia zawarte w tych artykułach, gdy szkoda jest następstwem okoliczności, za które wykonawca budynku ponosi odpowiedzialność
- art. 561 § 1 oraz art. 566 § 2 KC – ponieważ zamawiającemu nie przysługuje prawo żądania innego dzieła bez wad
Jeśli chodzi o przepisy, które mają zastosowanie, to są wśród nich:
- przepisy o zawiadomieniu drugiej strony w zakreślonym terminie o wykryciu wad oraz o utracie uprawnień w razie niezachowania terminu (art. 568, 576 KC),
- przepisy dotyczące odszkodowań w wypadku rękojmi (art. 566 § 1 i art. 574 KC), dzięki którym strony mogą rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć odpowiedzialność z tytułu rękojmi. Jeśli zamawiającym jest konsument, to ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady dzieła, jest dopuszczalne tylko w sytuacjach określonych w przepisach szczególnych (zwłaszcza ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta – art. 558 w zw. z art. 638 KC),
- przepis, który określa relację między odpowiedzialnością z tytułu gwarancji a odpowiedzialnością z tytułu rękojmi – art. 579 KC.
Nabywca rzeczy ruchomej oraz inwestor ma prawo wyboru sposobu uzyskania rekompensaty od sprzedawcy lub wykonawcy robót budowlanych. Następuje to, jeśli nabywca nabył rzecz wadliwą, a inwestor, jeśli roboty budowlane są wykonywane w sposób wadliwy. W przedstawionych wyżej przypadkach są dwie możliwości:
- skorzystanie z przepisów ogólnych o odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 KC). Pojawia się tutaj wymóg udowodnienia faktu nienależytego wykonania zobowiązania przez inwestora (sprzedawcę), rodzaju i wysokości szkody i co ważne istnienie normalnego związku przyczynowego między nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą, albo
- dodatkowe dochodzenie naprawy poniesionej szkody (odbywa się to bez konieczności rezygnacji z uprawnień, które przysługują z rękojmi). W tym przypadku udowodnić wystarczy tylko istnienie wad.
Gwarancja w umowie o dzieło
Art. 638 § 2 KC stanowi, że jeżeli zamawiającemu udzielono gwarancji na wykonane dzieło, przepisy o gwarancji przy sprzedaży stosuje się odpowiednio. Gwarancja może odnosić się do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania dzieła przez określony czas, jego wytrzymałość, użyteczność materiałów.
Do klauzuli gwarancyjnej należy też zamieszczenia na fakturze VAT odpowiedniego zapisu, że jej podpisanie jest w istocie potwierdzeniem właściwej jakości i kompletności towaru, który zakupiono oraz, że stanowi podstawę do realizacji uprawnień gwarancyjnych z racji zakupionych części oraz wykonanych usług.
Jeśli zdecydowano się na wprowadzenie w umowie klauzul gwarancyjnych, to zamawiający ma prawo wyboru między uprawnieniami z tytułu rękojmi i gwarancji. Wynika to z art. 579 KC.