Umowa o dzieło – podstawowe informacje
Umowa o dzieło należy do umów cywilnoprawnych, a więc uregulowanych w Kodeksie cywilnym. Jest nazywana umową rezultatu, ponieważ polega na tym, że przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty za to wynagrodzenia. Rezultat powinien być dokładnie określony w umowie. Co ważne osiągnięcie owego rezultatu powinno być uważane przez strony za pewne, a nie tylko prawdopodobne.
Umowa o dzieło przeważnie polega na wytworzeniu jakichś przedmiotów (np. uszycie ubrania, zrobienie mebli, naprawy, konserwacje, remont domu itp). Za dzieła nie można natomiast uznać nieucieleśnionych rezultatów działalności ludzkiej (np. wygłoszenia wykładu, zagranie koncertu itp.).
Podczas wykonywania dzieła przyjmujący zamówienie sam organizuje swoją pracę.
Więcej informacji o umowie o dzieło można znaleźć tutaj: https://wojciechrudzki.pl/prawo-cywilne/umowa-o-dzielo/ .
Sposób zawarcia umowy o dzieło
Umowa o dzieło może być zawarta w dowolnej formie (ustnej, pisemnej, aktu notarialnego itd.). Najczęściej umowy o dzieło zawierane są na wzorach umów przedstawianych przez przyjmującego zamówienie, który prowadzi działalność gospodarczą.
Podstawowe prawa i obowiązki w umowie o dzieło
Prawa i obowiązki przyjmującego zamówienie
Głównym obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest wykonanie dzieła w sposób prawidłowy i w oznaczonym terminie. Nie musi on wykonywać dzieła osobiście. Może więc przy wykonywaniu dzieła posłużyć się innymi osobami. W takim wypadku odpowiada za ich działania jak za własne. Strony mogą jednak w umowie postanowić, że przyjmujący zamówienie wykona je osobiście. Wyjątkowo obowiązek osobistego wykonania dzieła może wynikać z okoliczności.
Strony powinny ustalić w umowie w jaki sposób przyjmujący zamówienie powinien wykonać dzieło. Jeśli jednak umowa milczy na ten temat, to przyjmujący zamówienie nie ma obowiązku stosować się do wskazówek zamawiającego. Może jednak zastosować się do nich uprzedzając zamawiającego o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia dzieła. Jednak ryzyko w takim przypadku spada na zamawiającego.
Prawa i obowiązki zamawiającego
Zamawiający ma obowiązek zapłaty wynagrodzenia za wykonane dzieło. Strony nie muszą jednak w umowie określić wysokości wynagrodzenia, bowiem w braku postanowień umownych przyjmuje się, że strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Przykładowo zrobienie mebli może mieścić się w granicach 2 tysięcy złotych. Jeśli nawet w taki sposób nie da się ustalić wynagrodzenia, to przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy i innym nakładom. W umowie strony mogą wskazać termin zapłaty wynagrodzenia. Jeśli tego nie zrobiły lub jeśli termin ten nie wynika właściwości dzieła, to zapłata wynagrodzenia powinna nastąpić niezwłocznie po wezwaniu przyjmującego zamówienie do zapłaty.
Do uprawnień zamawiającego należy m.in. kontrolowanie czy dzieło zostanie wykonane prawidłowo i w oznaczonym terminie. W pierwszym przypadku jeśli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w umówionym czasie, to zamawiający może bez wyznaczenia dodatkowego terminu odstąpić od umowy jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Jeśli natomiast dzieło jest wykonywane wadliwie lub w sposób sprzeczny z umową, to zamawiający może odstąpić od umowy lub powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie. Zamawiający powinien jednak wcześniej wezwać do zmiany sposoby wykonywania dzieła we wskazanym odpowiednim terminie.
Dostarczenie narzędzi potrzebnych do wykonania dzieła
Zasadniczo to przyjmujący zamówienie powinien zapewnić odpowiednie materiały potrzebne do wykonania dzieła. Obowiązek ten może jednak przyjąć na siebie zamawiający. W takim wypadku przyjmujący zamówienie powinien zbadać przydatność dostarczonego materiału i niezwłocznie zawiadomić zamawiającego, jeśli materiał okaże się nieodpowiedni. Jeśli mimo to zamawiający chce wykorzystać nieodpowiednie materiały, to ponosi ryzyko z tym związane.
Przyjmujący zamówienie powinien użyć dostarczonych materiałów w odpowiedni sposób, przedstawić rachunek i zwrócić niezużytą część. Niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia materiału spoczywa na tym, kto dostarczył materiału. Zasadniczo pieczę nad materiałem powinien sprawować przyjmujący zamówienie.
Współdziałanie w ramach umowy o działo
Bardzo często z charakteru umowy o dzieło wynika obowiązek współdziałania stron przy wykonaniu dzieła. Jako przykład można podać przymiarki u krawca. Przyjmujący zamówienie ma możliwość odstąpienia od umowy, jeśli zamawiający odmawia współdziałania. Może to jednak nastąpić po wcześniejszym wezwaniu do współdziałania i wyznaczenia do tego odpowiedniego terminu. Przyjmujący zamówienie może również domagać się odszkodowania za brak współdziałania.
Jeśli przyjmujący zamówienie był gotów wykonać dzieło, ale nie mógł tego uczynić z powodu braku współdziałania, to przyjmujący zamówienie i tak otrzyma za to wynagrodzenie. Zamawiający w takim przypadku może jednak odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.
Jeśli w trakcie wykonywania dzieła pojawią się nieprzewidziane okoliczności, które uniemożliwią prawidłowe wykonanie dzieła, to przyjmujący zamówienie powinien zawiadomić o tym zamawiającego. Zawiadomienie to ma na celu uzyskanie pozwolenia na wykonanie dodatkowych prac, które obciążą zamawiającego.
Wydanie i odebranie dzieła
Gotowe dzieło przyjmujący zamówienie ma obowiązek wydać zamawiającemu, a ten je odebrać. Wydanie dzieła może nastąpić w różny sposób (np. w przypadku usługi fryzjerskiej wydanie polega na wykonaniu usługi, czyli np. obcięciu włosów).
Jeśli zamawiającym jest konsument, to wydanie dzieła powinno nastąpić niezwłocznie jednak nie później niż 30 dni od dnia zawarcia umowy. Strony mogą jednak postanowić inaczej. Konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Z chwilą wydania dzieła na zamawiającego przechodzą korzyści oraz ciężary związane z dziełem, a także niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy.
Wynagrodzenie w umowie o dzieło
Są dwa sposoby ustalania wynagrodzenia: ryczałtowe oraz kosztorysowe.
Wynagrodzenie ryczałtowe
Wynagrodzenie ryczałtowe polega na tym, że z góry określa się wysokość wynagrodzenia podając określoną kwotę. Należy się ono przyjmującemu zamówienie bez względu na rzeczywiście poniesione koszty wykonania dzieła. Jeśli wynagrodzenie ryczałtowe zostanie określone na zbyt niskim poziomie, to przyjmujący zamówienie nie może wtedy domagać się jego podwyższenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Sąd może jednak podwyższyć ryczałt albo rozwiązać umowę, jeśli nastąpiła zamiana stosunków, której nie dało się przewidzieć, a wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą.
Wynagrodzenie kodosztorysowe
Wynagrodzenie kosztorysowe polega na tym, że zestawia się potrzebne do wykonania dzieła materiały i planowane prace razem z podaniem cen jednostkowych. Wynagrodzenie w tym przypadku oblicza się dopiero po wykonaniu dzieła. Przy ustaleniu wynagrodzenia uwzględnia się zmianę cen lub stawek. Często zdarza się, że w toku wykonywania dzieła zachodzi konieczność przeprowadzenia prac, które nie były przewidziane wcześniej. Jeśli zestawienie sporządził zamawiający, to w takim przypadku przyjmujący zamówienie może żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności dodatkowych prac. Nie możne jednak żądać podwyższenia wynagrodzenia, gdy wykonał dodatkowe prace bez zgody zamawiającego.
Są 3 przypadki, w których mimo niewykonania dzieła należy zapłacić wynagrodzenie. Są one następujące:
- jeśli wykonanie dzieła doznało przeszkody z przyczyn leżących po stronie zamawiającego,
- gdy dzieło zostało zniszczone albo uszkodzone z powodu wadliwości materiału dostarczonego przez zamawiającego lub w następstwie wykonania dzieła według jego wskazówek,
- gdy zamawiający bez uzasadnionej przyczyny odstąpił od umowy.
W pierwszym i trzecim przypadku zamawiający ma możliwość odliczenia tego, co przyjmujący zamówienie oszczędził w związku z niewykonaniem dzieła. Chodzi tu np. o wartość materiałów, czy też koszt robocizny.
Odpowiedzialność za wady dzieła
Przyjmujący zamówienie odpowiada za wady fizyczne oraz prawne dzieła. Wadą fizyczną jest niezgodność dzieła z umową. Natomiast z wadą prawną mamy do czynienia, gdy dzieło stanowi własność osoby trzeciej albo jeśli jest obciążone prawem osoby trzeciej, a także jeśli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu dziełem wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
W przypadku wady dzieła zamawiający może odstąpić od umowy, złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny, żądać wymiany rzeczy na wolną od wad, a także żądać usunięcia wady.
Na stwierdzenie wady zamawiający ma 2 lata od dnia wydania mu dzieła. Na odstąpienie od umowy i złożenie oświadczenie o obniżeniu ceny zamawiający ma również 2 lata. Termin ten liczony jest od dnia stwierdzenia wady. Natomiast termin przedawnienia dla roszczenia o usunięcie wady i roszczenia o wymianę dzieła na wolną od wad wynosi rok. Liczony jest on od dnia stwierdzenia wady.
Zakończenie umowy o dzieło
Na ogół umowa o dzieło wygasa w momencie odbioru dzieła przez zamawiającego (jeśli oczywiście nie ma on żadnych zastrzeżeń do dzieła). Ponadto zamawiający może w każdej chwili odstąpić od umowy płacąc jednocześnie umówione wynagrodzenie. Dotyczy to jednak tylko nieukończonego jeszcze dzieła.
Umowa o dzieło, którego wykonanie zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie rozwiązuje się wskutek jego śmierci lub niezdolności do pracy.
Przedawnienie roszczeń
Roszczenia wynikające z umowy o dzieło ulegają przedawnieniu z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało oddane, to od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.